Ligging en betekenis van het Westelijk Tuinbouwgebied, de ‘Tuin van Haarlem’

Ten westen van Haarlem ligt een gebied van ongeveer 90 hectare groot. In dit gebied worden al meer dan vierhonderd jaar bollen, bloemen of groenten gekweekt. Het staat bekend als het Westelijk Tuinbouwgebied. Het is de laatst overgebleven – grotendeels open – ruimte tussen de stad Haarlem en de landgoederen aan de Binnenduinrand.

Het gebied is aan de noordzijde begrensd door de bebouwing langs de Zijlweg. Aan de oostzijde is de Duinvlietsweg. Ten westen is de grens gevormd door de Elswoutslaan, het Ramplaankwartier en de Korte Zijlweg.

Tuin van Haarlem

Het Westelijk Tuinbouwgebied heet ook wel de ‘Tuin van Haarlem’. Het is een ‘tuin’ die het waard is behouden te blijven.
Tegenwoordig is het een blijvend cultuurhistorisch monument, als buffer tussen natuur en stad en als de tuin waar Haarlemmers en passanten de hectiek van de stad achter zich kunnen laten. Het gebied maakt onderdeel uit van de Binnenduinrand en een gedeelte hiervan is opgenomen in de NNN, het Natuurnetwerk Nederland, de vroegere ‘Ecologische Hoofdstructuur’.

Natuur Netwerk Nederland

De term ‘Ecologische Hoofdstructuur’ is in 1990 geïntroduceerd door het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in haar Natuurbeleidsplan. In 2013 werd dit Natuurnetwerk Nederland., NNN, een netwerk van gebieden in Nederland waar de natuur prioriteit heeft. Het netwerk helpt voorkomen dat planten en dieren in geïsoleerde gebieden uitsterven. Het wil voorkomen dat de natuurgebieden hun natuurwaarden verliezen. De NNN kan worden gezien als de ruggengraat van de Nederlandse natuur. De einddatum voor het hele programma stond op 2018, maar is door het kabinet verschoven naar 2025 en sterk versoberd.

Dit gebied is een oude strandwal. Het zijn uit zand gevormde verhogingen in het landschap van de kuststreek. Het zand is aangevoerd door de zee. De strandwal is afgegraven en omgevormd tot tuinbouwpercelen waar groente geteeld werd. Vanwege economische pespectieven werd het later tot bollengrond ingericht. Vervolgens werden er kassen gebouwd. De openheid en het uitzicht op de binnenduinrand en de stad werden hierdoor beperkt.

Economie

De economische perspectieven van de tuinbouw in het Westelijk Tuinbouwgebied zijn matig. Het gebied heeft grondgebonden tuinbouw, kastuinbouw en bloementeelt. Mede hierdoor ontstaan ook rand-stedelijke ontwikkelingen, zoals een tennishal en opslagloodsen. De bloembollenteelt is in de loop der tijd verplaatst naar andere delen van Noord-Holland.

Landschapsbeheerplan

In 2002 keurt de gemeenteraad van Haarlem het ‘Landschapsbeheerplan’^[pdf]‘’
goed. Hiermee wil Haarlem het open karakter van het gebied, de natuur en
de historische zichtlijnen herstellen en de bouw van kassen en huizen
afremmen, zodat ook voor komende generaties het verleden zichtbaar blijft.
Daarin zijn een aantal uitgangspunten opgenomen:

De doelstellingen van het ‘Landschapsbeheerplan’ zijn opgenomen in het Bestemmingsplan Binnenduinrand van 2007. Het meest recente Bestemmingsplan dateert van 2017 en bouwt voort op het plan uit 2007.
De kenmerken zijn:
Toename natuurlijk ontwikkelingen
Vergroot uitzicht op stad en binnenduinrand
Milieuvriendelijke teelt
Uitbreiding weilanden met natuurlijk beheer

Het bestemmingsplan in zijn huidige vorm verdwijnt. De Omgevingswet waarin bestemmingsplannen overgezet worden naar omgevingsplannen is op 1 januari 2024 ingegaan. De omgevingsvisie door de gemeenteraad van Haarlem is leidend.
Deze visie bepaalt hoe de contouren van het nieuwe omgevingsplan er uit gaat zien.
In deze visie staat het luid en duidelijk; het Westelijk Tuinbouwgebied
is de groene zoom van Haarlem. Dat is een goed uitgangspunt, want het gebied
moet open en groen blijven. Dat is onze missie.