Het afgelopen jaar heb ik de waterslakken in de sloten van het zuidelijk deel van het Westelijk Tuinbouwgebied uitgebreid geïnventariseerd. Het uitwerken van de gegevens is nog niet gedaan, maar één soort wil ik er wel vast uitlichten: de platte schijfhoren (Anisus vorticulus); een nietige slakje van 3-4 mm, maar van groot belang voor het natuurbeleid. Het is de enige waterslak die is opgenomen in de Europese Habitatrichtlijn, bijlage II (aanwijzing beschermde gebieden) en bijlage IV (strikt beschermd). Omdat de platte schijfhoren in de ons omringende landen zeldzamer is dan bij ons, heeft ons land er een speciale verantwoordelijkheid voor.

Ik had mijn hoop gevestigd op het voorkomen van de soort in het tuinbouwgebied, en wat blijkt: de soort komt er in het zuidelijk deel wijdverbreid voor! Een paar mooie sloten, richting Duinvlietbos, konden niet worden bemonsterd omdat toestemming van de grondeigenaren ontbrak. Deze zitten vol met kransblad (Chara) waar de soort zich goed in thuis voelt. Alle waarnemingen zijn opgenomen op https://waarneming.nl.

De platte schijfhoren is weinig algemeen en is opgenomen in de Rode Lijst van mollusken als ‘kwetsbaar’, vanwege zijn afnemende landelijke verspreiding (De Bruyne et al., 2003). De soort is ook opgenomen in de geactualiseerde lijst van ‘soorten voor beleid’ van de Provincie Noord-Holland (Herlings et al., 2022). Hieraan verbonden maatregelen betreffen het beter in beeld brengen van de verspreiding en het verbeteren van leefgebied voor deze soort.

De platte schijfhoren houdt van schoon en plantenrijk water. Deze goede waterkwaliteit is te vinden in de binnenduinrand waar duinwater opkwelt en in de laagveengebieden in Zuid-Holland, Utrecht en Overijssel (De Weerribben).

Een soort om te koesteren in de Tuin van Haarlem! Dit artikel is geschreven door Marco van Wieringen.

Zoals u al eerder bij ons heeft kunnen lezen, is het de intentie van de gemeente Haarlem om het weiland naast het Wapen van Kennemerland ecologisch te gaan beheren. Geen bemesting meer maar bloemrijk grasland met mooie waterkanten. Dit beleid ondersteunen we van harte.
Samen met de eigenaar van het Wapen van Kennemerland hebben we een plan ontwikkeld om meer ruimte te scheppen voor het terras aan de straatkant en meer ruimte voor fietsers en wandelaars, zodat er een einde komt aan de chaotische verkeerssituatie voor het Wapen van Kennemerland.              

Het plan, dat mede ondersteund wordt door Staatsbosbeheer, ligt helaas al een jaar stil door dat de eigenaar van het Wapen zijn zinnen heeft gezet op een terras in het weiland, wat hij zelf al gerealiseerd had zonder toestemming van de eigenaar, de gemeente Haarlem.  

Dit is niet in overeenstemming met het groenbeleid en is het dan ook terecht dat de gemeente Haarlem, nadat het lange tijd gedoogd is, hieraan een einde maakt. Het is dan ook wat jammer dat de eigenaar zijn emoties de overhand laat hebben in zijn reactie terwijl de gemeente zeer coulant geweest is naar deze ondernemer.

De Stichting Tuin van Haarlem is tegen het gebruik van landbouwgif in het Westelijk Tuinbouwgebied. Zij heeft medewerking verleend aan een onderzoek in hoeverre landbouwgif maar ook dierlijke geneesmiddelen terug te vinden zijn in woonwijken en plantsoenen.
Op drie plaatsen in het gebied, te weten Leendert Meesstraat, Dreesplantsoen en bij Duinvliet is onderzoek gedaan naar sporen van residuen van landbouwgif en dierlijke geneesmiddelen in paardenbloemen. Deze planten zijn een goede indicator voor het opsporen van gebruikte giffen.

Wat vooral uit het onderzoek naar voren komt, is dat anti vlo- en luizen banden, vaak gedragen door honden en katten en landbouwgif (gewasbeschermingsmiddel) in de omliggende wijken rondom het Tuinbouwgebied aanwezig zijn. Deze middelen worden tijdens het bestuivingsproces van paardenbloemen overdragen op insecten. 

Hier enkele cijfers uit het rapport.
In Duinvliet is één middel gevonden wat giftig is en afkomstig is uit vlooienbanden. Voor het Willem Dreesplantsoen zijn dat drie middelen en voor de Leendert Meesstraat twee. Dat is vergelijkbaar met andere plantsoenen en honden uitlaatgebieden in Nederland. 
Voor landbouwgif ligt dat echter anders. In de Leendert Meeszstraat zijn er maar liefst 12 landbouwgiffen gevonden. Deze locatie staat in de top twee van onderzochte plekken waar landbouwgif gevonden wordt bij woonwijken. Ook bij het Willem Dreesplantsoen en Duinvliet ontbreken ze niet, maar deze locaties zijn min of meer vergelijkbaar met andere locaties in Nederland

In de Leender Meeszstraat is vooral azoxystrobin gevonden. Een schimmelbestrijdingsmiddel in de sierteelt wat funest is voor ongewervelde dieren. Het is moeilijk afbreekbaar en deze middelen worden door de wind in de woonwijk geblazen. Het is niet direct giftig voor bewoners maar gezond is het zeker niet.

De Stichting vindt dat sier- en tuinbouw teelt (wie vindt het niet mooi) in het gebied moet stoppen met het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. Het gebied grenst aan een Natura2000 gebied, het is voor groot deel omgeven met woonhuizen en het is voorbestemd  een natuurgebied te worden. Dit gaat niet samen met bestrijdingsmiddelen die slecht zijn voor natuur en gezondheid.

Het totale rapport bevat 60 pagina’s en is op te vragen bij de Stichting via info@tuinvanhaarlem.nl.
De belangrijkste conclusie van het rapport, gemaakt door Buijs AgroServices zijn:

Bestrijdingsmiddelen afkomstig uit de land- en tuinbouw, die hier o.a. in Haarlem gevonden zijn, dienen verboden te worden. Gebruik bij je huisdieren geen chemische insecticiden, zoals vlooienbanden. Al deze middelen zijn slecht voor gezondheid en milieu en hebben direct invloed op de insectenpopulatie.